1. ประวัติความเป็นมา

โรงเรียนบ้านผักหย่า ตำบลไร่ใต้ อำเภอพิบูลมังสาหาร จังหวัดอุบลราชธานี

ก่อตั้งเมื่อวันที่ 5  เดือน พฤษภาคม  พ.ศ. 2482 ที่วัดบ้านผักหย่า

โดยอาศัยศาลาการเปรียญเป็นที่เรียน เดิมชื่อว่า “โรงเรียนประชาบาล” เปิดสอนครั้งแรกระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 ถึงชั้นประถมศึกษาปีที่ 4

ผู้ร่วมก่อตั้งคือ ขุนศุภกิจวิเลขา นายอำเภอพิบูลมังสาหาร และขุนหลวงสุนานน ศึกษาธิการอำเภอพิบูลมังสาหาร และเจ้าอาวาสวัดบ้านผักหย่าพร้อมด้วยชาวบ้าน

วันที่ 7 เมษายน 2492 ได้ย้ายมาตั้งในพื้นที่ของโรงเรียนในปัจจุบัน ที่บ้านแก่งโพธิ์   หมู่ที่ 1  ตำบลไร่ใต้ อำเภอพิบูลมังสาหาร จังหวัดอุบลราชธานี

ซึ่งเป็นที่สาธารณะของหมู่บ้าน ได้สร้างเป็นอาคารไม้ยกพื้นสูงชั้นเดียวมี 4 ห้องเรียน

โดยการนำของพระอธิการอ่อน  มุทุโก  เจ้าอาวาสวัดบ้านผักหย่าร่วมกับชาวบ้านดำเนินการก่อสร้างเปิดทำการเรียนการสอนโดยใช้ชื่อว่า “โรงเรียนบ้านผักหย่า”

ปีการศึกษา 2540 ได้รับอนุมัติให้เปิดขยายชั้นเรียนจัดการเรียนการสอนตั้งแต่ชั้นก่อนประถมศึกษาถึงระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3

เป็นโรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษาจนถึงปัจจุบัน

2. สภาพปัจจุบัน

    2.1 สภาพพื้นที่ทั่วไป

         พื้นที่ตั้งโรงเรียนเป็นที่ราบลุ่มริมฝั่งแม่น้ำลำโดมใหญ่ ติดถนนลาดยางเป็นถนนสายหลักเชื่อมจากอำเภอสู่ตำบลไร่ใต้

ในช่วงฤดูฝนจะมีน้ำท่วมบริเวณโรงเรียนและถนนทางเข้าโรงเรียนเกือบทุกปี มีพื้นที่จำนวน 16 ไร่

ระยะทางจากที่ว่าการอำเภอไปทางทิศตะวันตกประมาณ 15 กิโลเมตรระยะห่างจากศาลากลางจังหวัดอุบลราชธานีประมาณ 39 กิโลเมตร

    อาณาเขตติดต่อ

         ทิศเหนือ  ติดกับหมู่บ้านโนนศิลาอ่อน หมู่ที่ 15 ตำบลโพธิ์ไทร

         ทิศใต้      ติดกับบ้านไร่ใต้ หมู่ที่ 4 ไร่ใต้

         ทิศตะวันออก  ติดกับบ้านภูมะหรี่ หมู่ที่ 16 ตำบลดอนจิก

         ทิศตะวันตก  ติดกับแม่น้ำลำโดมใหญ่

2.2 ด้านการเมืองการปกครอง

         โรงเรียนบ้านผักหย่า ตั้งอยู่ในเขตการปกครองส่วนท้องถิ่นขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นตำบลไร่ใต้มีเขตพื้นที่หมู่บ้านในเขตบริการ 4 หมู่บ้าน คือ

• บ้านแก่งโพธิ์  หมู่ที่ 1
• บ้านผักหย่า  หมู่ที่ 2
• บ้านผักหย่า  หมู่ที่ 3
• บ้านนาคลอง  หมู่ที่ 12 บางส่วน

2.3 ด้านการศึกษาและวัฒนธรรม

         ประชากรส่วนใหญ่มีวุฒิการศึกษาจบระดับการศึกษาภาคบังคับ

ผู้ปกครองให้ความสำคัญต่อการศึกษาของบุตรหลานอยู่ในระดับปานกลาง

ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ มีการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมและประเพณีท้องถิ่นดั้งเดิมเป็นสังคมแบบครอบครัวใหญ่

2.4 ด้านเศรษฐกิจ

         อาชีพประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทำนา เลี้ยงสัตว์และรับจ้างทั่วไป

ผู้ปกครองบางส่วนมีพื้นที่ทำการเกษตรอยู่ในเขตชลประทานลำโดมน้อยสามารถทำการเกษตรได้ปีละ 2 ครั้ง

รายได้เฉลี่ยของผู้ปกครองประมาณ 4,000 – 5,000 บาทต่อปี ฐานะผู้ปกครองอยู่ในระดับยากจนและปานกลาง